Vai trò của Người kể chuyện trong Văn học: Người dẫn đường thầm lặng

Các em học sinh thân mến, khi đọc một cuốn tiểu thuyết hay một truyện ngắn, các em có bao giờ tự hỏi: Ai đang kể cho chúng ta nghe câu chuyện này? Đó chính là người kể chuyện, một yếu tố vô cùng quan trọng góp phần tạo nên linh hồn cho tác phẩm văn học. Hôm nay, cô trò mình cùng nhau tìm hiểu về vai trò then chốt ấy nhé!

Người kể chuyện là ai và “bật mí” cách họ xuất hiện

Trong văn học, người kể chuyện không phải lúc nào cũng là tác giả. Họ có thể là một nhân vật trong chính câu chuyện, hoặc một “giọng kể” ẩn danh đứng ngoài quan sát và thuật lại mọi chuyện. Dù là ai, người kể chuyện đóng vai trò như một người dẫn đường thầm lặng, đưa ta bước vào thế giới của tác phẩm.

Vậy người kể chuyện có những cách nào để xuất hiện trong tác phẩm?

• Kể chuyện dưới ngòi bút ngôi thứ nhất (tôi): Kiểu kể chuyện này mang đến cho người đọc cảm giác như được trực tiếp tham gia vào câu chuyện, thông qua lời kể trực tiếp của nhân vật “tôi”. Ví dụ, trong tác phẩm “Dế Mèn phiêu lưu ký” của nhà văn Tô Hoài, Dế Mèn là người kể chuyện, đưa ta vào hành trình phiêu lưu đầy thú vị của chú. Tác phẩm Chiếc lược ngà, nhân vật người kể chuyện được kể theo ngôi thứ nhất. Người kể chuyện là ông Ba – bạn thân, đồng đội của ông Sáu.

• Kể chuyện dưới ngòi bút ngôi thứ ba (anh/cô/hắn/nó): Ở ngôi kể này, người kể chuyện đứng ngoài câu chuyện và quan sát, miêu tả diễn biến, tâm lý nhân vật một cách khách quan hơn. Ví dụ, trong truyện ngắn “Lão Hạc” của nhà văn Nam Cao, người kể chuyện là ông giáo – một nhân vật chứng kiến câu chuyện bi thương của lão Hạc.

 

Những lưu ý khi xác định ngôi kể và người kể chuyện trong văn học

người kể chuyện là nhân vật do nhà văn sáng tạo để mang đến cho người đọc câu chuyện. Người kể chuyện có thể hiện diện trong tác phẩm (ngôi kể thứ nhất) hoặc ẩn mình (ngôi kể thứ 3).

Muốn làm tốt phần này, chúng ta cần xác định được 2 ý chính:

Thứ nhất, người kể chuyện là ai và kể theo ngôi thứ mấy?

Thứ hai, tác dụng của ngôi kể trong việc thể hiện nội dung của tác phẩm là gì?

Bên cạnh đó, ngôi kể là một yếu tố liên quan đến nghệ thuật trần thuật của tác phẩm, thường có tác dụng là tái hiện, xây dựng hệ thống nhân vật, tạo dựng cốt truyện, làm cho cốt truyện trở nên chân thực, hấp dẫn, đáng tin cậy hơn.

Ngoài ra, ngôi kể còn liên quan đến việc thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm hoặc tác động đến đặc điểm nghệ thuật khác, phụ thuộc vào từng văn bản cụ thể.

Sức mạnh của người kể chuyện trong văn học: Thổi hồn vào tác phẩm

Vậy vai trò của người kể chuyện quan trọng như thế nào?

• Người kể chuyện là “người kiến tạo thế giới”: Họ quyết định chúng ta sẽ được “thấy” những gì, “nghe” những gì và cảm nhận câu chuyện theo hướng nào.
• Người kể chuyện là “kiến trúc sư của cảm xúc”: Cách họ kể chuyện, lựa chọn ngôn ngữ, giọng điệu sẽ tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của người đọc.
• Người kể chuyện là “người mang thông điệp”: Thông qua câu chuyện, người kể chuyện gửi gắm những thông điệp, bài học về cuộc sống, con người.

Hãy thử tưởng tượng, nếu trong “Tỏn Tư Bến” của Nguyễn Tuân, thay vì là một người am hiểu, say mê cái đẹp, người kể chuyện lại là một người khô khan, chúng ta liệu có còn thấy được vẻ đẹp hào hùng, lãng mạn của con sông hay không?

“Bí mật” đằng sau giọng kể: Góc nhìn và sự tin cậy

Mỗi người kể chuyện đều có một “cá tính” riêng, thể hiện qua:

• Góc nhìn: Là điểm nhìn mà người kể chuyện sử dụng để quan sát và kể lại câu chuyện. Góc nhìn có thể là khách quan, chủ quan, toàn tri (biết tất cả) hoặc hạn chế (chỉ biết một phần).
• Sự tin cậy: Liệu người kể chuyện có đáng tin cậy hay không? Họ có thành kiến gì không?

Việc phân tích góc nhìn và sự tin cậy của người kể chuyện giúp chúng ta hiểu sâu hơn về ý nghĩa của tác phẩm.

Ví dụ, trong “Chí Phèo” (Nam Cao), người kể chuyện ban đầu có phần miệt thị Chí Phèo. Nhưng càng về sau, góc nhìn ấy dần thay đổi, hé lộ sự đồng cảm, xót xa cho bi kịch của nhân vật.

Kết luận: Hành trình khám phá thế giới văn học

Hiểu được vai trò của người kể chuyện, các em sẽ thấy việc đọc văn học trở nên thú vị hơn rất nhiều. Bởi lẽ, mỗi tác phẩm đều là một cuộc phiêu lưu, và người kể chuyện chính là người bạn đồng hành dẫn dắt chúng ta.

Các em có suy nghĩ gì về vai trò của người kể chuyện? Hãy chia sẻ cảm nhận của mình ở phần bình luận bên dưới nhé! Đừng quên tiếp tục theo dõi chuyên mục Lý thuyết văn học trên website để khám phá thêm nhiều điều bổ ích về thế giới văn chương!