Làm thế nào để nhớ tốt tác phẩm văn học?

“Văn học là nhân học” – câu nói nổi tiếng của Maxim Gorky luôn đúng cho đến ngày nay. Thế nhưng, việc học văn đối với nhiều bạn học sinh vẫn là “học thuộc lòng”, dẫn đến tình trạng “học trước quên sau”, tiếp thu một cách máy móc, thiếu đi cảm xúc và sự yêu thích. Vậy làm thế nào để nhớ tốt tác phẩm văn học? Hãy cùng tôi – một giáo viên lâu năm trong nghề – khám phá những bí quyết “nhớ bài văn không khó” qua bài viết dưới đây nhé!

Nắm vững kiến thức cơ bản về tác phẩm

Các em học sinh có nhớ ba phần của một bài văn gồm những phần nào không? À, đó chính là: Mở bài – Thân bài – Kết bài. Và để hiểu rõ một tác phẩm văn học, chúng ta cũng cần tìm hiểu và ghi nhớ ba yếu tố cơ bản sau:

1. Tác giả:

• Tên tác giả là ai?
• Quê quán?
• Phong cách sáng tác của tác giả như thế nào?
• Những tác phẩm tiêu biểu của tác giả đó là gì?

2. Tác phẩm:

• Xuất xứ của tác phẩm? ( Xuất hiện lần đầu ở đâu? vào thời điểm nào?)
• Hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm?
• Thể loại của tác phẩm là gì? ( thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch,..)
• Bố cục của tác phẩm?

3. Nội dung:

• Chủ đề của tác phẩm?
• Ý nghĩa tư tưởng mà tác giả muốn truyền tải là gì?
• Những giá trị nghệ thuật đặc sắc được sử dụng trong tác phẩm?

Ví dụ: Khi học bài thơ ” Đồng chí” của Chính Hữu, ta cần nắm rõ:

• Tác giả Chính Hữu: Là nhà thơ trưởng thành trong quân đội, thơ ông thường mang đậm tính chất thời sự và cảm hứng về người lính.
• Tác phẩm Đồng chí: Được sáng tác vào năm 1948, thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, thể thơ tự do.
• Nội dung: Bài thơ là tiếng lòng của nhà thơ, đồng thời cũng là tiếng nói chung của những người lính trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ. Qua đó, tác giả ca ngợi tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng, cao đẹp và niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng tất yếu của cuộc kháng chiến.

Việc nắm vững kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm là nền tảng vững chắc để chúng ta có thể hiểu và nhớ lâu hơn về một tác phẩm văn học.

Đọc – Hiểu và cảm nhận tác phẩm

Trong quá trình ôn thi môn Ngữ văn, nhiều em học sinh thường “học vẹt”, “học tủ”. Đây là một phương pháp học phản khoa học, dẫn đến việc các em không hiểu bài, nhớ bài một cách máy móc và dễ quên. Vì vậy, để việc học văn trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả, trước tiên, các em cần phải đọc – hiểu và cảm nhận tác phẩm.

Vậy phải đọc như thế nào cho hiệu quả?

• Đọc kĩ: Các em nên đọc kĩ tác phẩm ít nhất 2 lần. Lần 1 đọc để nắm được nội dung bao quát. Lần 2 đọc kết hợp với việc phân tích, tìm hiểu những chi tiết, hình ảnh đặc sắc.
• Ghi chú: Trong quá trình đọc, các em nên sử dụng bút để gạch chân, ghi chú lại những ý chính, những câu văn hay, từ ngữ đặc sắc. Điều này giúp ích rất nhiều cho việc học thuộc lòng sau này đấy!
• Tra cứu: Nếu gặp từ ngữ khó hiểu, các em đừng ngại ngần tra cứu từ điển để hiểu rõ nghĩa của từ.

Sau khi đã đọc kĩ, chúng ta chuyển sang bước hiểu và cảm nhận tác phẩm:

• Tóm tắt nội dung chính: Hãy tự mình tóm tắt lại nội dung chính của tác phẩm bằng ngôn ngữ của mình.
• Phân tích các chi tiết, hình ảnh: Tìm hiểu ý nghĩa của các chi tiết, hình ảnh và cách tác giả sử dụng ngôn ngữ.
• Cảm nhận của bản thân: Hãy ghi lại những cảm xúc, suy nghĩ của bản thân về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.

Bằng cách đọc – hiểu và cảm nhận, tác phẩm văn học sẽ không còn là những con chữ cứng nhắc, mà sẽ trở nên gần gũi, thú vị và dễ đi vào lòng người đọc hơn.

Sử dụng sơ đồ tư duy

Sơ đồ tư duy là gì? Đó là một phương pháp ghi nhớ hiệu quả. Thay vì ghi chép bằng chữ viết thông thường, chúng ta sử dụng sơ đồ với các nhánh, các hình ảnh, các màu sắc khác nhau để thể hiện nội dung bài học.

Ưu điểm của sơ đồ tư duy:

• Sinh động, dễ nhớ, dễ hình dung.
• Kích thích khả năng sáng tạo.
• Tiết kiệm thời gian ôn tập.

Cách sử dụng sơ đồ tư duy để ghi nhớ tác phẩm văn học:

1. Xác định nội dung chính: Đặt tên tác phẩm và tên tác giả vào vị trí trung tâm của sơ đồ.
2. Tạo các nhánh chính: Mỗi nhánh chính tương ứng với một nội dung chính của tác phẩm.
3. Phát triển các nhánh phụ: Từ các nhánh chính, ta phát triển ra các nhánh phụ chi tiết hơn.
4. Sử dụng hình ảnh, màu sắc: Nên sử dụng các hình ảnh minh họa, các màu sắc khác nhau cho mỗi nhánh để sơ đồ thêm sinh động.

Ví dụ: Khi học bài thơ “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương, em có thể vẽ hình ảnh Bác Hồ ở giữa, từ đó tỏa ra các nhánh như: cảm xúc của nhà thơ khi vào lăng viếng Bác, hình ảnh dòng người vào lăng viếng Bác, niềm tiếc thương, lòng biết ơn vô hạn của nhà thơ và của cả dân tộc đối với Bác Hồ.

Sử dụng sơ đồ tư duy là một cách học tập khoa học và sáng tạo, giúp các em hệ thống lại kiến thức một cách logic, dễ nhớ, dễ hiểu.

Liên hệ thực tế và vận dụng kiến thức

“Học đi đôi với hành”, việc liên hệ kiến thức trong sách vở với thực tế cuộc sống và thường xuyên vận dụng kiến thức đã học là điều vô cùng quan trọng. Vậy làm thế nào để liên hệ tác phẩm văn học với thực tế ?

• Tìm những điểm tương đồng và khác biệt giữa nội dung tác phẩm với cuộc sống hiện thực.
• Rút ra những bài học kinh nghiệm cho bản thân.
• Vận dụng những kiến thức đã học vào trong viết văn, nói và cả trong cuộc sống.

Ví dụ: Sau khi học xong tác phẩm “Lão Hạc” của Nam Cao, chúng ta có thể liên hệ với tình trạng người nông dân hiện nay, hay những hoàn cảnh khó khăn trong xã hội. Từ đó, ta thêm thấu hiểu, cảm thông và biết yêu thương con người hơn.

Thường xuyên ôn tập

” Ôn tập là mẹ của thành công”. Dù là môn học nào, việc thường xuyên ôn tập là điều vô cùng cần thiết. Đặc biệt, đối với môn Ngữ văn, việc ôn tập thường xuyên sẽ giúp các em ghi nhớ tác phẩm lâu hơn.

Một số cách ôn tập hiệu quả:

• Ôn tập theo chủ đề: ví dụ như chủ đề về tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước.
• Ôn tập theo tác giả: Học xong tác phẩm nào, các em nên tìm đọc thêm những tác phẩm khác của tác giả đó.
• Thường xuyên đọc lại tác phẩm: Việc đọc đi đọc lại nhiều lần sẽ giúp các em ghi nhớ tác phẩm một cách tự nhiên.
• Thảo luận, trao đổi với bạn bè: Hãy chia sẻ về những tác phẩm các em yêu thích, những bài học ý nghĩa từ tác phẩm.

Kết luận

Trên đây là một số “bí kíp” để giúp các em học sinh nhớ tốt tác phẩm văn học. Hãy áp dụng những phương pháp này một cách linh hoạt, phù hợp với bản thân để việc học văn trở nên nhẹ nhàng và thú vị hơn nhé! Các em có phương pháp học tập nào hiệu quả muốn chia sẻ? Hãy để lại bình luận ở bên dưới cho tôi và mọi người cùng biết nhé!