Phương Pháp “Bách Phát Bách Trúng” Để Giải Quyết Câu Hỏi Về Biện Pháp Tu Từ

Chắc hẳn trong quá trình học tập môn Ngữ Văn, các em học sinh đều từng “đau đầu” khi bắt gặp những câu hỏi về biện pháp tu từ. Vậy làm thế nào để có thể tự tin phân tích và “giải mã” các biện pháp tu từ một cách chính xác và đầy đủ nhất? Bài viết này sẽ trang bị cho các em phương pháp giải quyết câu hỏi về biện pháp tu từ một cách hiệu quả, giúp các em tự tin hơn khi gặp dạng bài này trong các bài kiểm tra cũng như kỳ thi quan trọng.

Nắm Chắc Khái Niệm: Biện Pháp Tu Từ Là Gì?

Trước khi đi vào tìm hiểu phương pháp giải quyết câu hỏi về biện pháp tu từ, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của khái niệm này. Biện pháp tu từ là cách sử dụng ngôn ngữ theo một cách đặc biệt, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Nói một cách dễ hiểu, thay vì diễn đạt một cách thông thường, tác giả sẽ sử dụng biện pháp tu từ như một “gia vị” đặc biệt, giúp câu văn, đoạn thơ trở nên ấn tượng và lôi cuốn hơn.

Ví dụ, thay vì nói “Hoa hồng rất đẹp”, ta có thể sử dụng biện pháp tu từ so sánh: “Hoa hồng đẹp như nụ cười của em bé”. Câu văn trở nên giàu hình ảnh và sinh động hơn hẳn phải không nào?

Phương Pháp “Bách Phát Bách Trúng”: 4 Bước “Giải Mã” Mọi Câu Hỏi Về Biện Pháp Tu Từ

Để giải quyết câu hỏi về biện pháp tu từ một cách trọn vẹn và chính xác, các em có thể áp dụng phương pháp 4 bước sau:

1. Nhận Diện Biện Pháp Tu Từ

Đây là bước đầu tiên và cũng là bước quan trọng nhất. Các em cần đọc kỹ đoạn văn, đoạn thơ và xác định xem tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào. Một số biện pháp tu từ thường gặp là:

• So sánh: Đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng. Ví dụ: “Trường Sơn: chí lớn ông cha/ Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào” (Theo Nguyễn Đình Thi).
• Nhân hóa: Gán cho sự vật, sự việc, con vật những hành động, tính cách, suy nghĩ… như con người. Ví dụ: “Dòng sông mới điệu làm sao/ Nắng lên mặc áo lụa đào thướt tha” (Theo Nguyễn Khuyến).
• Ẩn dụ: Sử dụng tên gọi của sự vật, hiện tượng này để gọi tên sự vật, hiện tượng khác dựa trên nét tương đồng về nghĩa. Ví dụ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” – ẩn dụ cho sự biết ơn.
• Hoán dụ: Gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi. Ví dụ: “Áo chàm đưa buổi phân ly” – “áo chàm” là hoán dụ cho người dân lao động.
• Nói quá: Phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng. Ví dụ: “Ba năm được một chuyến sai/ Áo già đi, đất Bắc dày thêm guốc” (Theo Trần Tế Xương).
• Nói giảm, nói tránh: Tránh nói trực tiếp sự vật, hiện tượng có ý nghĩa đau buồn, ghê sợ, kém tế nhị. Ví dụ: “Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!” (Theo Tố Hữu).
• Liệt kê: Liệt kê một loạt sự vật, hiện tượng, hành động… có cùng chung một đặc điểm nào đó. Ví dụ: “Từng lớp lớp hoa, bông trắng, bông hồng, bông vàng, bông tím…” (Theo Phạm Văn Đồng).

2. Chỉ Ra Dấu Hiệu Nhận Biết

Sau khi xác định được biện pháp tu từ, các em cần chỉ ra những dấu hiệu cụ thể trong câu văn, đoạn thơ cho thấy tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ đó. Ví dụ:

• So sánh: Từ ngữ so sánh (“như”, “giống như”, “là”, “hơn”, “kém”…), hoặc cấu trúc so sánh.
• Nhân hóa: Các từ ngữ chỉ hành động, tính cách, suy nghĩ của con người được dùng để nhân hóa sự vật.
• Ẩn dụ: Các sự vật, hiện tượng được nhắc đến có nét tương đồng về nghĩa.
• Hoán dụ: Các sự vật, hiện tượng được nhắc đến có mối quan hệ gần gũi, có thể thay thế cho nhau.

3. Phân Tích Tác Dụng Của Biện Pháp Tu Từ

Đây là bước quan trọng để các em đạt điểm cao. Các em cần phân tích xem biện pháp tu từ đó giúp gì cho việc thể hiện nội dung và tư tưởng của văn bản. Ví dụ:

• Làm cho câu văn thêm sinh động, gợi hình, gợi cảm, tránh nhàm chán.
• Tăng sức thuyết phục cho lời văn.
• Gây ấn tượng mạnh với người đọc, người nghe.
• Thể hiện thái độ, tình cảm của tác giả.

4. Minh Họa Bằng Ví Dụ Cụ Thể

Để bài làm thêm thuyết phục, các em nên lấy ví dụ minh họa từ chính văn bản hoặc các văn bản khác đã học.

Luyện Tập “Thần Tốc”

Để các em nắm vững phương pháp giải quyết câu hỏi về biện pháp tu từ, chúng ta hãy cùng vận dụng vào một ví dụ cụ thể nhé:

Phân tích biện pháp tu từ trong hai câu thơ sau:

“Sông núi nước Nam vua Nam ở
Rành rành định phận tại sách trời.”

(Theo Lý Thường Kiệt)

Bài làm:

• Xác định biện pháp tu từ: Liệt kê (“sông núi”, “nước Nam”).
• Dấu hiệu nhận biết: Liệt kê các danh từ chỉ địa danh.
• Phân tích tác dụng:
  • Nhấn mạnh sự tồn tại hùng vĩ, bất khả xâm phạm của đất nước Đại Việt.
  • Khẳng định chủ quyền độc lập của dân tộc ta.
  • Tạo giọng điệu hùng hồn, đanh thép.

Kết Lại

Hy vọng rằng với phương pháp giải quyết câu hỏi về biện pháp tu từ “4 bước thần tốc” được chia sẻ chi tiết trong bài viết, các em học sinh sẽ không còn e ngại khi gặp dạng bài này trong các bài kiểm tra và kỳ thi. Hãy thường xuyên luyện tập, vận dụng linh hoạt phương pháp này để đạt được kết quả cao nhất nhé!

Các em còn thắc mắc gì về biện pháp tu từ hoặc muốn tìm hiểu thêm về các phương pháp học tập môn Ngữ văn hiệu quả? Hãy để lại bình luận bên dưới để được giải đáp nhé!